Dikkat, kişinin gerçekleştirdiği ve üzerinde çalıştığı göreve odaklanmasını sağlayan, odağını dağıtabilecek etkenleri dışlamasını ve görmezden gelmesini sağlayan sistemdir. Dikkat sistemi bebek dünyaya geldikten ve etrafı net bir şekilde görmeye başladığı 3.-4. aydan itibaren gelişmeye başlar. Bir bebeğin önündeki hareketli nesneyi gözleriyle takip etmesi, eline aldığı bir cisimle ilgilenmesi, bir kitabın sayfalarını çevirip içindeki resimlere bakması da dikkatle ilgilidir. Elbette daha küçük yaşlarda dikkat süresi de çok sınırlıdır. Örneğin 1 yaşındaki bir bebeğin dikkat süresi yaklaşık 1-2 dakikadır. Bu süre zaman geçtikçe ve çocuğun bilişsel becerileri geliştikçe uzamaktadır.
Dikkatin gelişmesini sağlayan etkenler olduğu gibi bozulmasına neden olan etkenler de vardır. Genetik faktörler, yetersiz beslenme, kan değerlerindeki eksiklikler, ekrana maruz kalma, yaşına uygun sorumluluk almama gibi etkenler bunlardan bazılarıdır. Dikkatinde zorlanmalar yaşayan kişi; düzenli olmakta zorlanır, eşyalarını bir yerlerde unutur, yapması gereken işleri aksatır, bir işe başladığında bitirmekte zorlanır, işi yarım bırakır, ödevlerde ve sınavlarda zorluk yaşar, basit işlem hataları yapar, zamanlamada sıkıntı yaşar, sabit bir şekilde görevin başında oturmakta zorlanır, aceleci davranarak hatalar yapar veya bir görevi yaparken aklına başka bir şey gelmesi sonucunda o görevi bırakıp başka bir görevle ilgilenmeye başlar.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocuklarda görülebileceği gibi yetişkinlerde de görülür. Bu rahatsızlık yaşın büyümesiyle düzelmez, aksine uygun müdahale (terapi, ergoterapi, ilaç vb.) sağlanmazsa kişiyi daha da zorlayan bir hale gelebilir. Dikkat dağınıklığının tespiti için birçok test bulunmaktadır. Günümüzde dikkat eksikliğinin tespiti için en güncel ve kapsamlı olan test MOXO Dikkat Testi’dir. MOXO Dikkat Testi 6-65 yaş arasındaki herkese uygulanabilir. Alışıldık kağıt-kalem testlerinden farklı olarak MOXO bilgisayar tabanlı bir testtir ve kişiye bilgisayar üzerinden uygulanır. Testin çocuklar ve yetişkinler için 2 farklı versiyonu bulunmaktadır. Test yaklaşık 15-18 dakika sürmektedir. Test, dikkatin bileşenleri olan odaklanma, zamanlama, hiperaktivite ve dürtüsellik hakkında ayrı ayrı detaylı bir sonuç vermektedir. Bu sonuçla birlikte kişinin dikkat dağınıklığına sebep olan etken daha doğru bir şekilde tespit edilir ve doğru müdahalede bulunmayı kolaylaştırır.
Testin sonucuna göre elde edilen veriler klinik gözlem ile birlikte değerlendirilir ve kişiye uygun yönlendirmede bulunulur. Dikkat dağınıklığının şiddetine bağlı olarak kişi psikiyatriste, terapiye veya ergoterapiye yönlendirilebilir. Dikkat dağınıklığında kişinin günlük rutin görevlerini yerine getirmekte zorlanmaması için ilaç desteği alınması kişinin yaşam kalitesini arttırabilir. Ergoterapi yönlendirmesi yapılabilecek kişiler ise motor becerilerini kontrol etmekte zorlanan ve acele eden kişiler olabilir. Bu kişilere dikkatlerini toplamasını sağlayacak spor dallarıyla ilgilenmesi, bir enstrüman çalması veya zihinsel aktivitelerini geliştirecek faaliyetlerde bulunmaları (sudoku çözmek, satranç oynamak gibi) tavsiye edilir. Dikkatinde hafif veya orta düzeyde zorlanma yaşayan veya ilaçsız bir müdahale arayan 7-18 yaş arasındaki kişilere ise “Attentioner Dikkat Terapi Programı” uygulanabilir. Attentioner Dikkat Terapi Programı’nın detayları için konuyla ilgili yazımızı okuyabilirsiniz.
Uzman Klinik Psikolog Şeyma Saraç Köksal