Ergenlerle İletişim Rehberi

Ergenlik dönemi, günümüzde yaklaşık 11-12 yaş civarında başlayan ve uzunca bir süre devam eden bir dönemdir. “Ergenlik ne zaman biter?” sorusunun ise çok net bir cevabı yoktur. Bazı araştırmalar ergenliğin 35 yaşa kadar uzayabildiğini söylemektedir. Fakat özellikle ülkemizde ergenlik dönemi oldukça uzayabilmekte ve hayat boyu da sürebilmektedir. Bunun sebebi ergenlik döneminin sağlıklı atlatılamamasıdır. Kendini ifade edemeyen, kendinin ne olduğuyla ilgili bir yargıda bulunamayan, kimlik bocalaması içinde olan insanlar ergenlik dönemini atlatamamıştır. Peki, ergenlik nedir ve ergenlerle nasıl iletişim kurulur, bu yazıda bu soruların cevabını vereceğim.

Ergenlik Nedir?

Ergenlik, ruhsal yapının içinden geçtiği zaruri bir dönemdir. Bebeklikten yaşlılığa kadar yaşanan ortalama 70-80 yıllık hayatta insanlar bir kabuk değiştirme sürecinden geçerler. Bu durum tıpkı bazı hayvanların dönemsel olarak tüy dökmesine, bazı hayvanların bazı dönemlerde kabuk/deri değiştirmesine benzetilebilir. Gelişim evrelerinde yaşanan bu yapı, hem zorlu hem de doğal bir süreçtir. Ergenlik de insanın yaşadığı bir değişim/dönüşüm dönemidir. Bebeklikten çocukluğa ve çocukluktan da yetişkinliğe geçilmektedir. İnsanın nasıl bir yetişkin olacağına, nasıl bir hayatının olacağına ve kim olacağına karar verdiği, farklı farklı kimlik denemeleri yaptığı karmaşık bir dönemdir.

Ergenlik Neden Zorludur?

Hiçbir değişim kolay olmaz. Sonrasında belirsizlikle doludur ve kaygı yaratır. Psikolojide ıstakoz karmaşası denen bir kavram vardır. Yengeç gibi kabuklu hayvanlar kabuklarını attığında nasıl ki yumuşak ve hassas yeri ortaya çıkar ve çok savunmasız hissederlerse ergenler de böyledir. Hem ruhsal olarak hem de bedensel olarak bir değişim/dönüşüm dönemindedirler. Buna adapte olmak ve yeni bir kabuk oluşturabilmek zorlayıcıdır.

Bununla birlikte anne babanın kendi ergenlik hikayelerine dokunabilmesi, o dönemlerde hissettiklerini hatırlaması, empati yapması ve çocuğuna hoşgörüyle yaklaşabilmesi dönemi daha kolay hale getirir.

İnsan gelişiminin farklı evreleri vardır. Ergenlik öncesi evreler sağlıklı atlatılmışsa, ergenlik dönemi daha az zorlu geçer.

Peki, gelişim evreleri nelerdir?

İnsan gelişiminin 8 evresi vardır. Bu yazıda ergenliğe kadar olan kısmı ele alacağım. İlk evre, temel güven evresidir. Bu dönem doğumdan sonraki yaklaşık olarak ilk bir yılı kapsar. Haz kaynağı ağızdır. Bebek memeye ve anneye ulaşabilmeyi arzular. Bu dönemde bebeğin annesine ulaşabiliyor olması, annenin kapsayıcı ve koruyucu olması, iyi duygu vermesi, bebeği kucağında tutarken kapsayabilmesi, gözüne bakarken “değerlisin ve iyi ki varsın” duygusuyla bakması, ihtiyacını ne fazla ne de eksik olacak şekilde karşılaması bebeğin temel güven duygusu oluşturmasını sağlar.

İkinci evre, özerkleşme evresidir. Bu dönem yaklaşık 2 yaş civarını kapsar. 2 yaş krizleri de denen o evredir. Haz kaynağı özerk iradesiyle eylem yapıp yapmamasıdır. Çocuk inatlık yaparak kendi dediğinde ısrar eder. Her şeyi kendi yapmak ister ve kendini müthiş derecede güçlü hisseder. Bu dönemde anne babanın tutumuna göre çocuğun kişilik yapısı oluşmaya başlar.

Üçüncü evre girişimciliktir. 4 yaş civarını kapsar. Dönemin haz kaynağı cinsel kimliğini keşfetmesidir. Çocuk kız-erkek olduğunu keşfeder. Oyunlar aracılığıyla masum rol denemeleri yapar. Bununla birlikte ya her şeyi soran, merak eden, inceleyen ya da sormaktan çekinen, içine kapanan bir çocuk olacaktır. Bu dönemde çocuğun merak duygusu kabartılmalı ve sorularına makul şekilde yaklaşılmalıdır. Bununla birlikte mahremiyetin ve sınırların korunması gereken önemli bir dönemdir.

Dördüncü evre, aşağılık-iş yapıcılık evresidir. 6 yaş civarından ergenliğe kadar olan süreci, yani ilkokul dönemini kapsar. Bu evrede çocuk okul aracılığıyla kamusal alana çıkmaya başlar. Bir nevi toplumsal görücülük gibidir. Dış dünya için gerekli yetileri kazanacaktır. Sosyal rolleri denemesi, toplumsal kuralları öğrenmesi, özgüven duygusu kazanması ve ufak tefek başarılar elde etmesi önemlidir. İlk toplumsal kimlik rollerini burada edinmeye başlar. Bu dönemde çocuğun çeşitli kol veya kulüplerde bulunması desteklenmelidir.

Bundan sonraki evre ise ergenliktir. Ergenlik kimlik kazanma ve rol karmaşası yaşanan bir evredir. Önemlidir, çünkü kim olduğumuzu oluşturduğumuz, bir kendilik tasarladığımız dönemdir. Hepimizin hayatında bir referans noktasıdır. Hayatımızı ergenlikten öncesi ve sonrası olarak tanımlarız. “Ben gençken/ergenken böyleydim, şimdi ise böyleyim” dediğimiz bir dönemdir.

Ergenin Kimlik Oluşumu

Kimlik ve kişilik, bu yazıda da belirttiğimiz gibi, 3 yaş civarında belirlenir. Fakat burada çocuk pasiftir. Anne babasına muhtaçtır, dolayısıyla onun uzantısı gibidir. Anne baba nasıl bir tutum sergilerse ona bir şekilde uyumlanır. Örneğin, çocuk üşümüyordur ancak anne o montu zorla ona giydirir. Karnı doymuştur ama o yemeği zorla yedirir. Ancak ergenliğe geldiğinde çocuk içindeki gücü fark etmeye başlar. Kapıyı çarpıp çıkmalar, terk etmekle tehdit etmeler başlar. Artık güç yer değiştirmiştir. Önceki evrelerde çocuğun kimliği onaylanmamışsa, ihtiyacı yeteri kadar karşılanmamışsa çocuk ters kimlik geliştirir.

Ters Kimlik Nedir?

Ters kimlik, herhangi bir rolde başarılı olamayan gençlerin edindiği kısa yol gibidir. Söylenenin tam tersini yapmaktır. Zekasını, bilgisini, eğitimini ve aklını ötekinin tam tersi olacak şekilde kullanır. Bu senaryoda her şey nettir, belirsizlikten uzaktır. Kim olduğunu, ne yapacağını, ideallerini, hedeflerini, vb. oluşturmak için uğraşmasına gerek kalmaz. Var olanın tam tersini yapmak yeterlidir.

SAĞLIKLI ERGENİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

  1. Özerk olduğunu hisseder. Özerk olduğunu hissetmek emri altında olduğu otorite figürlerine karşı çıkabilmekle olur. Sağlıklı bir ergen anne baba, öğretmen, patron gibi otorite figürlerine zaman zaman başkaldırabilir. Bu dönemde çok tehlikelere de salmadan bu özerkliklere biraz uzaktan bakabilmek gerekir. Ergen çocuğun biraz uzak takip edilmesi, çok sıkıştırılmaması gerekir.
  2. Amaç edinir. İlgisini çeken bir alan olduğunda ona yönelik amaçları ve uygulamaları vardır. Müzik olur, resim olur, spor olur, ders çalışmak, kulüp kurmak, vs. Bir yandan amaçlarını gerçekleştirmeli bir yandan da oyalanma imkanı olmalıdır.
  3. Sırdaş/dost/kanka edinir. Ergenin yakın arkadaşları olur ve onlarla vakit geçirmeye başlar. Öyle ki neredeyse eve bile uğramaz, vaktini onlarla geçirir. Anne babasını hiç umursamaz ancak arkadaşları neredeyse camdan atla dese atlayacak haldedir. Zaman zaman onlarla ufak tefek gizli işler, kaçamaklar yapar. Bu sağlıklı bir ergen özelliğidir (çok tehlikelere bulaşmadığında). Öte yandan bazı anne babalar vardır ki çocuklarına “arkadaşım, sırdaşım, dostum, vb.” derler. Bu yaklaşım doğru değildir. Anne baba, anne baba olmalı; arkadaş, arkadaş olmalıdır.
  4. Karşı cinsle iletişim kurar. Sağlıklı bir cinsel kimlik oluşumu için ergenin beğenilen bir kadın/erkek olduğunu hissetmesi gerekir. Kendi kültürüne ve mizacına göre flört denemeleri yapar. Bu kimi için bakışmak, kimi için not yazmak, kimi için sevgili olmaktır. Kültürel yapı veya mizaç her ne olursa olsun “O benden hoşlanıyor” duygusunu edinebilmesi esastır. Anne babaların bu konuda fazla panik olmamaları gerekir.
  5. Lider ve ardıl olabilir. Bu dönemde ergenin bazı organizasyonlara öncülük ederek lider olması, bu tür çabalarının olması önemlidir. Öte yandan bazen de lider olan bir başka arkadaşının ardılı olması, onun liderliğini takip edebilmesi de gerekir.
  6. Son olarak, sağlıklı bir ergen bir ideolojiyi/bakış açısını benimser. Dış dünyada yaşanan olaylara kendince tutarlı tepkiler verir. Yaşanan dış olaylara anlamlar yükleyerek belirsizlikten kurtulması gerekir. Bu dönemde ergen çok ateşli ve sert bir şekilde ideoloji ve anlam belirleyebilir. Örneğin solcu olmuştur, feminist olmuştur veya sağcı olmuştur, dindar olmuştur, vb. fark etmez. Bir dönem böyle olması iyidir, zamanla kendi hatalarını görecektir. Nitekim insanın fikirlerinin olgunlaşması 40 yaşına kadar devam edebilir.

ERGENLE NASIL İLETİŞİM KURULUR? ERGEN ANNE BABASINA TAVSİYELER

  • İletişim kanallarınızı açık tutun. İlişki kurarken kestirip atan bir tavır benimsemeyin.
  • Çocuğunuzun hayatını merak edin. Nerelere gitmeyi seviyor, neler yapmayı seviyor, hayalleri neler, vb. gibi basit, gündelik şeyleri merak edin.
  • Çocuğunuzun bazı etkinliklerine katılın. Bir yere gitmek, sosyal etkinliklerine katılmak, ziyaret etmek, vb. gibi.
  • Sizin gözetiminiz altında değilken vaktini nasıl geçirdiğiyle ilgili kurallar oluşturabilirsiniz. Görüşmesini istemediğiniz, gitmesini istemediğiniz, sizi endişelendiren durumlar varsa bunlara dair kurallar oluşturun.
  • Bu kuralları çocuğunuza sebepleriyle açıkça anlatın. Onunla konuşun. Sizi neyin, neden rahatsız ettiğini bilsin.
  • Dışardan eve geldiğinde ona günüyle ilgili yüzeysel, basit sorular sorun. Merak edilmek duygusunu kazanması önemli.

Ergenlik dönemi oldukça hassastır ve hayatın geri kalanını belirlediği için oldukça önemlidir. Baş edemediğiniz durumlar olduğunda bir uzmandan destek almayı ihmal etmeyin.

Psk. Dan. Sümeyye Üstün

Yorum yapın